ถ้าโลกนี้มีรางวัลมอบให้ “โรคในช่องปากที่พบบ่อยที่สุด” “ฟันผุ” คงรับมงพร้อมสายสะพายได้อย่างสวยงาม โดยไม่มีข้อครหา แต่ถ้าเราไม่อยากให้ฟันผุสวยสง่าครองช่องปาก เราต้องกำจัดมันออกไป!
โรคฟันผุ (Dental caries) เป็นโรคที่ทำลายฟันส่วนที่โผล่ขึ้นมาในช่องปาก เกิดขึ้นได้ทั้งในตัวฟัน และรากฟันที่โผล่พ้นออกมาจากเหงือก หมอขออธิบายในเชิงวิทยาศาตร์นิดนึงว่า ในสภาวะปกติสภาพแวดล้อมในช่องปากมีกระบวนการเปลี่ยนแร่ธาตุแคลเซียมและฟอสฟอรัสในชั้นผิวเคลือบฟันกับสภาพแวดล้อมของน้ำลายตลอดเวลาอย่างสมดุล ทำให้ไม่มีการสูญเสียแร่ธาตุออกจากผิวฟัน แต่ในภาวะที่จุลินทรีย์ย่อยสลายอาหารอย่างแป้งและน้ำตาล จะเปลี่ยนสภาพน้ำลายให้เป็นกรด ทำให้สูญเสียแคลเซียมกับฟอสฟอรัสออกจากตัวฟันมากกว่าการได้รับกลับคืน ซึ่งในภาวะแบบนี้ถ้าเกิดขึ้นบ่อยจะทำให้เกิดฟันผุได้
ฟันผุมักเกิดขึ้นในเด็กก็จริง แต่ผู้ใหญ่ก็ยังมีโอกาสเสี่ยงฟันผุได้เช่นกัน เพราะมีอาการปากแห้งเนื่องจากไม่ค่อยมีน้ำลาย อาการปากแห้งนั้นมีสาเหตุมาจากอาการป่วย การรักษาด้วยยาปฏิชีวนะ การรักษาด้วยการฉายแสง และการใช้เคมีบำบัด เป็นต้น ซึ่งฟันแต่ละซี่มีโอกาสผุได้ไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับว่า ฟันซี่นั้นมีสารฟลูออไรด์เป็นองค์ประกอบหรือไม่ มีรูปร่างอย่างไร เป็นหลุม ร่องลึก อยู่ลึก หรือเก เพราะฟันลักษณะเหล่านี้จะมีโอกาสผุได้มากกว่าซี่อื่น ๆ
ชนิดของฟันผุมีหลายอย่าง ได้แก่
- ฟันผุทั่วไป เกิดขึ้นได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่ มักเกิดในส่วนผิวของฟันที่ใช้เคี้ยว หรือระหว่างซอกฟัน
- ฟันผุในราก เมื่ออายุมากขึ้น เหงือกมีสภาพเสี่อมลง ทำให้รากฟันปรากฎขึ้นมา และไม่มีส่วนใดมาครอบรากของฟันนั้น ส่วนที่ปรากฎออกมาจึงเกิดฟันผุได้ง่าย
- ฟันผุซ้อนฟันผุ ฟันผุสามารถพัฒนาขึ้นรอบ ๆ บริเวณครอบฟันได้เพราะบริเวณนั้นมักมีแบคทีเรียซึ่งเป็นสาเหตุของฟันผุสะสมอยู่
การดูแลและรักษาโรคฟันผุขึ้นอยู่กับลักษณะอาการของโรค ดังนี้
• ฟันผุในระยะเริ่มแรกที่มีสีขุ่นขาว เพียงแปรงฟันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์เป็นประจำ ก็ทำให้ฟันกลับคือสู่สภาพปกติได้
• ฟันเปลี่ยนเป็นสีดำแต่ยังไม่เป็นรู การแปรงฟันให้สะอาดอย่างสม่ำเสมอ สามารถยับยั้งการผุไม่ให้เป็นรูผุได้ และต้องคอยตรวจเพื่อดูว่ามีการลุกลามของโรคเพิ่มขึ้นหรือไม่
• ฟันเป็นรูแต่ไม่ลุกลามถึงโพรงประสาทฟัน รักษาได้ด้วยการอุดฟัน
• การผุที่ลุกลามถึงโพรงประสาทฟัน ต้องคำนึงถึงเนื้อฟันที่เหลืออยู่ หากมีเพียงพอที่จะบูรณะได้ ก็ต้องรักษาโพรงประสาทฟัน และบูรณะฟันให้อยู่ในสภาพเดิมด้วยวิธีอุดฟันหรือครอบฟัน
• หากเนื้อฟันเหลือน้อยเกินไป จำเป็นต้องถอนฟัน เพื่อไม่ให้เป็นแหล่งสะสมของเศษอาหาร และเชื้อโรค ที่ทำให้การติดเชื้อลุกลามไปสู่ส่วนอื่น ๆ ของร่างกายได้
3 ข้อปฏิบัติง่าย ๆ ป้องกันฟันผุได้ด้วยตัวเรา
1. แปรงฟันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไลด์ อย่างน้อยวันละ 2 ครั้งทุกวัน และใช้ไหมขัดฟัน เพื่อขจัดคราบระหว่างฟันกับเหงือก
2.จำกัดจำนวนแป้งและน้ำตาลในอาหาร ถ้าเลี่ยงไม่ได้ให้พยายามกินในมื้ออาหาร ไม่กินจุบจิบ เพื่อลดจำนวนครั้งที่ฟันจะผลิตกรด ที่ย่อยอาหารออกมา
3. พบทันตแพทย์ตามกำหนด เพื่อป้องกันและหยุดปัญหาต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้น ที่สำคัญเพื่อป้องกันปัญหาเล็ก ๆ ก่อนที่จะกลายเป็นปัญหาใหญ่
หมอเชื่อว่าไม่มีใครอยากฟันผุ หมอก็เช่นกัน เพราะฉะนั้น เอาคาถานี้ไป “สุขภาพฟันดีไม่มีขาย ถ้าอยากมีไอดีล สไมล์ (Ideal Smile)เราช่วยกันสร้างได้นะจ๊ะ”